De cichliden uit het Victoriameer zijn in de afgelopen 25 jaar uitgegroeid tot een populair onderzoeksproject door de evolutiebiologen.
Voor de biologen waren de furu (cichliden) een intrigerend verschijnsel.
Hoewel ze voor een leek sprekend op elkaar leken, konden deskundigen meer dan 300 soorten onderscheiden.
Net als de vinken van Darwin op de Galapagoseilanden hadden ze zich op de meest bizarre manieren gespecialiseerd.
Er waren insecteneters bij (29 soorten), bladeters en garnaleneters, maar ook slakkenkrakers en schubbeneters (die andere furu letterlijk de schubben van het lijf vraten) en 24 soorten pedophagen, die jongen van andere furu als voedsel beschouwden.
Als voorbeeld, 3 Haplochromis, uiterlijk heel sterk op elkaar gelijkend, doch met totaal ander kleurenpatroon en volledig andere eetgewoontes.
een algeneter
een planktoneter
een planteneter
Elke furusoort was op een bijzondere manier aangepast, bijvoorbeeld door de vorm van de bek, en elke soort had zijn eigen ideale omgeving: bij rotskust, in diep water, in ondiep water, op zandbodem, tussen planten, enzovoorts.
Het bleek namelijk dat ze niet echt in Darwin’s evolutietheorie zouden passen.
Volgens Darwin zijn bevindingen, gebaseerd op de vinken van de Galapagoseilanden, zou, voordat een soort ontstaat, honderdduizenden, zelf miljoenen jaren voor nodig zijn.
De furu staan op punt deze ideeën te doen kantelen.
Het biologische raadsel was vooral hoe zoveel soorten konden ontstaan in de 12000 jaar dat het meer bestaat, en dan nog met zo weinig onderlinge genetische variatie.
We weten dat voor ca. 500000 jaar, in de plaats van het huidige Victoriameer, het gebied één groot moeras was.
Er werd bewezen dat hier een bijzonder interessante Cichlidegeslacht geleefd heeft.
Die vissen zouden met de huidige Mozambique Tilapia (Oreochromis Mossambicus) gelijkenis vertonen.
Het zouden de mogelijke voorouders zijn van de huidige Oreochromissoorten in deze regio.
Oreochromis mossambicus
Er werden ook andere cichlidengeslachten gevonden, maar konden niet nauwkeurig worden geïdentificeerd (Fryer & Iles 1972).
Door een genanalyse, uitgevoerd door Dr. Thomas Ilg in 2000, werd vastgesteld dat het geslacht Haplochromis vóór 100000 – 200000 jaar zich in subgroepen begon te delen, waarvan men nu een aantal in het Victoriameer terug vindt.
Tijdens de vergelijking tussen de cichliden uit het Malawi– en het Victoriameer, ontdekte men dat de 2 Haplochromissoorten, 2 zustergroepen zijn, die samen tot één en hetzelfde geslacht Haplochromis behoren.
Deze splitsing moet ongeveer 2 miljoen jaar geleden hebben plaatsgevonden.
Aan de andere kant, cichliden uit Malawi- en het Victoriameer hebben weinig gemeen met deze uit het Tanganyikameer, uiteraard, omdat de soorten uit het Tanganyikameer veel ouder zijn, gezien het meer zelf 9 tot 12 miljoen jaar oud is (in vergelijking Victoriameer dat “slechts” 0,8 miljoen jaar oud is).
Echter, kan men in het Tanganyikameer enkele groepen terugvinden, die verwant zijn met de Haplochromini: Tropheini, Cyprichromini, Ectodini, Eretmodini, Limnochromini en Perissodini.
Als voorbeeld van een verwante soort, is de Cyphotilapia Frontosa.
Merkwaardig is de gelijkenis tussen de soorten.
Natuurlijk brengt ons dat ver weg van het onderwerp.
Om af te ronden, weet dat alle cichliden zich zouden hebben ontwikkeld uit één enkele cichlidesoort, die miljoenen jaren de Indische Oceaan bewoonde en uiteindelijk later verschillende rivieren opzwom.
Volgens de recentste resultaten van opgravingen uit een 400 m groot Tanzaniaans kratermeertje, Mahenge geheten, uit het Tertiair, zijn er fossiele vondsten gedaan van cichliden uit het Eoceen, wat betekent dat cichliden al voor 46 miljoen jaar bestonden, iets waar men tot op heden geen vermoeden van had.
De cichliden van Mahenge zijn daarmee de oudste tot nu toe bekende.
Deze cichlide is slechts 9cm groot!
1996, Thomas C. Johnson bevestigd, door een analyse van de sedimentaire rotsen van de zeebodem dat het Victoriameer vóór 12400 jaar volledig uitgedroogd was.
Dwz dat volgens een theorie, alle 500 furusoorten zich in slechts 12400 jaar ontwikkeld hebben, wat in strijd is met de Darwinistische theorie.
Darwin vermoedde dat er miljoenen jaren nodig zijn vooraleer een soort bestaat.
Maar dat Haplochromini tot dergelijk snelle veranderingen in staat zijn, blijkt uit de Furusoorten uit het Nabugabomeer.
Nabugabomeer, amper 5km van de kust van Lake Victoria!
Het Nabugabomeer werd voor 4000 jaar door een zandrug gescheiden van het Victoriameer.
Er komen vijf soorten furu voor die nergens anders te vinden zijn. Greenwood (1965) meende van elke soort in het Nabugabomeer de meest nauwe verwant in het Victoriameer te kunnen aanwijzen.
De Nabugabosoorten onderscheiden zich voornamelijk van hun zustersoorten in het Victoriameer door de kleuren van de seksueel actieve mannetjes.
Waarschijnlijk zijn dit voorbeelden van klassiek allopatrische soortvorming.
Deze variaties onder de Furus worden zelf waargenomen in het aquarium!
Sommige soorten waarvan nakomelingen in aquaria opgroeien, veranderen de vorm van het lichaam, ze worden lang gestrekt om sneller te zijn, zodat zij zich kunnen verzetten tegen de druk van de vijand.
Tot de invoer van Nijlbaars (Late Niloticus) waren er vermoedelijk meer dan 500 soorten, waarschijnlijk zelfs nog veel meer. Momenteel is 2 / 3 van de soorten als uitgestorven of bedreigd vermeld.
Van de aanvankelijk 109 ontdekte soorten zijn 90% uitgestorven.
Deze drastische afname van de biodiversiteit leidt tot ernstige veranderingen in het ecosysteem.
Ole Seehausen vermeldde in 1996 dat sommige soorten hun oorspronkelijke habitat moesten verlaten om andere leefgebieden op te zoeken .
Andere hebben hun kleuren veranderd.
Bovendien zijn er nieuwe soorten ontstaan, van die men vermoedt dat het om hybriden handelt.
Dat bij de furu hybridisatie kan optreden en dat de nakomelingen vaak fertiel zijn, bewezen D. Crapon de Caprona und B. Fritzsch in 1984.
De twee onderzoekers suggereren dat furu tot kruising in staat zijn om, indien de bevolkingsdichtheid geringer wordt, als een geslacht ontbreekt of zeer zeldzaam is.
furu blijven de wetenschappers hoofdpijn bezorgen.
Er zijn zeker nog vele interessante ontdekkingen gemaakt worden.
Samenvatting
Alle cichliden stammen vermoedelijk af van een oercichlidensoort.
De cichlidenfamilie bestaat ondertussen ca. 46 miljoen jaar.
De geologen die het Victoriameer hebben onderzocht geloven echter dat de Victoriacichliden maar ongeveer 12.000 jaar oud zijn.
De reden: ruim 12.400 jaar geleden was het Victoriameer een droog moeras en het duurde nog 400 jaar voordat de waterspiegel steeg en het waterleven zich weer kon ontwikkelen.
Als dit klopt is de evolutie van de cichliden de snelste evolutie van de gewervelde dieren ooit.
Dit betekent ook dat de voorouders (oercichliden) een grote genetische variatie (aan kleur, vorm, groottes enz.) hadden om zoveel verschillende cichlidensoorten te produceren.
Bronnen voor de 4 bijdragen:
Bullock, A. et al.: Report on LVEMP tasks 11, 16 and 17, FAO, 1995.
Lake Victoria Rock Cichlids, -taxonomy, ecology, and distribution- , Ole Seehausen, 1996 Verduyn Cichlids
Darwins hofvijver, Een drama in het Victoriameer; Uitgeverij Bert Bakker 2004, oorspronkelijk 1994
Der Victoriasee-Ein unbekanntes aquaristisches Universum-, S. 6-16, Olivier Berthelot & Yves Fermon, Aquarium live, Nr. 4, August/September 1998
Cichliden, Festschrift zum 25järigen Jubiläum der DCG, 1995, Deutsche Cichliden-Gesellschaft
Ad Konings, Cichlid Press (USA)
Dr. Lauren J. Chapman, Canada Research Chair in Respiratory Ecology and Aquatic Conservation, Haplochromis.org, The Chapman Lab, Universiteit Leiden, Mahenge, ein Fenster zum Alttertiär Afrikas, Herbert Blankesteijn, Evert Nieuwenhuis.
Wie kweekt voor de verkoop Victoria cichliden in de omgeving Middelburg?
Beantwoorden